O celu formacji
Chcąc mówić o formacji, trzeba najpierw wyjaśnić, jakie ona ma początkowe cele. Formacja – z łac. formatio, formare –kształtować. Jak można się domyślić celem formacji jest wykształcenie takiej postawy w danej osobie, która jest charakterystyczna dla danej grupy ludzi, która cechuje się podobnymi poglądami, sposobem postępowania i wartościowania; idzie w jednym kierunku. Formacja może być językowa, polityczna, wojskowa, naukowa itd. W naszym przypadku mówimy o formacji kapłańskiej, która ma przygotować młodych ludzi do tego, by w odpowiedni sposób wypełniali powołanie, którym obdarzył ich Bóg. Kandydaci do kapłaństwa formowani są przez kolejnych sześć lat, w czasie których kształtowani są w czterech wymiarach formacji: ludzkiej, duchowej, intelektualnej i duszpasterskiej.
O ludzkim wymiarze formacji
Fundamentem całej formacji kapłańskiej jest formacja ludzka. Ma ona nauczyć bycia na wzór Chrystusa. Bowiem każdy kandydat „powinien starać się odtworzyć w sobie, w miarę możliwości, ludzką doskonałość jaśniejącą w Synu Bożym, który stał się człowiekiem” (Pastores dabo vobis, nr 43). Ma to nauczyć właściwej, pełnej miłości służby względem drugiego człowieka. Trzeba bowiem, aby każdy kapłan, który przez Boga powołany, wzięty z ludzi, nie stronił od nich, ale by całym sercem był przy drugim i poprzez swoją otwartość opartą na Chrystusie, pomagał mu odkryć Boga. Formacja ludzka ma jednocześnie przygotować do tego by kandydat do kapłaństwa jak i każdy inny człowiek w kontaktach interpersonalnych był kulturalny, dyskretny, uprzejmy, szczery w słowach i w intencjach jakie towarzyszą jego działaniom. Pomaga ona także nauczyć się zrozumienia, przebaczania oraz pocieszania tych, których ma wokół siebie.
O duchowym wymiarze formacji
Drugim filarem kształtowania młodego seminarzysty jest formacja duchowa. Każdy z nas powołany jest do tego, by „odrodzić się z wody i z Ducha (J 3,5) i stać się synem w Synu” (PDV nr 45). Człowiek, a tym bardziej kleryk, czy kapłan nigdy nie będzie dobrze wypełniał swojego powołania i wykonywał powierzonych mu zadań jeśli nie będzie tego odnosił do Chrystusa. Stąd trzeba, aby powstała swoista więź między nim a Bogiem, dzięki czemu to co robi i co głosi nie będzie abstrakcją, ale rzeczywiście będzie w tym wszystkim obecny Bóg. Nie można przecież nauczać, mówić o Bogu, jakim On jest, jeśli samemu nie ma się z Nim kontaktu. Formacja duchowa zasadniczo odbywa się poprzez częste czytanie i rozmyślanie nad słowem Bożym. Jest to najlepszy sposób na to, aby zatrzymać się oraz pokornie i z miłością słuchać Tego, który do nas mówi. Celem tego etapu formacji jest także to, by nauczyć się szukać Chrystusa w ludziach, którzy nas otaczają, a tym samym umiejętnego oraz wielkodusznego służenia tym, którzy potrzebują pomocnej dłoni.
O intelektualnym wymiarze formacji
Trzeci filar to formacja intelektualna, która prowadzi do głębszego poznania i zrozumienia naszej wiary. Studium filozofii ma na celu pomóc kandydatowi do kapłaństwa wzbogacić jego intelekt, pogłębić kult prawdy, co w ostateczności ma prowadzić do uznania, że to nie człowiek jest twórcą prawdy, lecz że jest ona nam dana od Prawdy najwyższej, którą jest sam Bóg (por. PDV, nr 52). Ponadto studium teologiczne pomaga głębiej poznać wyznawaną wiarę, a tym samym dostarczyć jej – wierze – nowego pokarmu do jej rozwoju i bardziej świadomego jej wyznawania. To właśnie teologia jest tą dziedziną nauki, która „uzdalnia przyszłych kapłanów do głoszenia ewangelicznego orędzia w sposób odpowiadający kulturze ich czasów i do kształtowania działalności duszpasterskiej zgodnie z poprawną wizją teologiczną” (PDV, nr 55).
O duszpasterskim wymiarze formacji
Czwarty filar to formacja duszpasterska, która ma na celu, aby kandydaci do kapłaństwa poprzez służbę mieli większy udział w miłości Dobrego Pasterza – Jezusa Chrystusa. Ten etap formacji ma pobudzać do świadomej i przesiąkniętej miłością służby względem Kościoła i wszystkich bliźnich. Służba ta prowadzi do prawdziwej komunii pomiędzy poszczególnymi członkami Kościoła. Dużą rolę w tej materii odgrywa umiejętna współpraca z osobami świeckimi, które poprzez swoje umiejętności, doświadczenie i często duże zaangażowanie w życie Kościoła, mogą pomóc duszpasterzom w rozpoznawaniu znaków czasu i prowadzeniu wspólnoty parafialnej (por., PDV, nr 59).
O całościowym charakterze formacji
Wymaga się, aby każdy z kandydatów do kapłaństwa w należyty sposób przeszedł te cztery etapy formacji, a wszystko po to, aby móc w pełni zaangażować się w wypełnianie misji, do której powołuje Bóg. Zasadniczo nie można opuścić żadnego z tych wymiarów, ponieważ każdy z nich jest integralną częścią wszystkich pozostałych i dzięki temu możliwe jest rzetelne wypełnianie zadań jakie pojawiają się na drodze kapłańskiego powołania. Dzięki takiej formacji każdy z kandydatów do kapłaństwa może w pełni wykształcić w sobie postawę godną ucznia Jezusa Chrystusa.